ANAYASA MAHKEMESİNİN BEKÇİLERLE İLGİLİ VERDİĞİ KARAR

ANAYASA MAHKEMESİ  BEKÇİLERE "EL İLE DIŞTAN ARAMA" VE "GÖSTERİ,YÜRÜYÜŞ VE KARIŞIKLIKLARIN ÖNLENMESİ AMACIYLA ÖNLEYİCİ TEDBİR ALMA"YETKİSİ VEREN DÜZENLEMEYİ İPTAL ETTİ.
 
Resmi Gazete’de yer alan karara göre, CHP'li milletvekilleri, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nda 8 ayrı düzenlemenin anayasaya aykırı olduğu öne sürülerek iptali ve yürürlüğünün durdurulması için AYM'ye başvurdu.
 
İptal talebinin gerekçesinde, kanunun 6'ncı maddesinde yer alan ifadelerin belirsizliği gerekçe olarak gösterildi.
 
Önleyici ve koruyucu görev ve yetkiler başlığı altında düzenlenen kanun maddesi şu şekildedir.
 
MADDE 6 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri;
 
a) Görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede devriye hizmeti yürütmek,
 
b) Görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak,
 
c) Görev saatleri içerisinde vâkıf oldukları şüpheli durum veya kişileri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirmek,
 
ç) Kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak,
 
d) Görev bölgeleri içinde uyuşturucu madde imal edildiği, satıldığı veya kullanıldığından, kumar oynandığından ya da fuhuş yapıldığından şüphe edilen yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirmek,
 
e) Kişilerin can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri önlemek ve genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar gerekli tedbirleri almak,
 
f) Mahalle sakinlerini etkileyen elektrik, su, doğalgaz, kanalizasyon gibi arızaları, bağlı bulunduğu genel kolluk birimleri ile ilgili kurum ve kuruluşlara bildirmek ve görevli ekipler gelinceye kadar gerekli önleyici tedbirleri almak,
 
g) Halkın sükûn ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engellemek,
 
ğ) Sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mâni olan taşıtların ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlamak ve gerektiğinde bağlı bulunduğu genel kolluk birimlerine bildirmek,
 
h) Yangın, deprem, su baskını gibi afet ve tehlikelerde genel kolluğu bilgilendirmek ve görevli ekipler gelinceye kadar gerekli önleyici tedbirleri almak,
 
ile  görevli ve yetkilidir.
6.maddede yer alan 'noksan alınan tedbir' kavramının açık olmadığı, 'tamamlattırmak' ibaresinin ise mülkiyet hakkını ihlal ettiği gerekçe gösterilirken, 'gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak' ibaresinin toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkını sınırlayıcı nitelikte olduğu, 'halkın sükun ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri' kavramının açık olmadığı, 'engellemek' ibaresinin ise hangi iş, işlem ve eylemleri kapsadığının belirli olmadığı belirtildi.
 
BAKANLIK YÖNETMELİĞİNE BIRAKILAMAZ
Bekçilerin istihdamı ve işe alınmalarından sonraki hiyerarşilerine ilişkin düzenlemeler de iptal edildi. Mahkeme, bekçilerin istihdamı için 'İçişleri Bakanlığı'nca çıkarılan yönetmelikle belirlenen eğitim, yaş, sağlık ve fiziki yeterlilik gibi özel şartlar aranır' ve 'çarşı ve mahalle bekçisi olarak istihdam edilmek için İçişleri Bakanlığı'nca çıkarılan yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara göre yapılacak giriş sınavında başarılı olmak şarttır' şeklindeki hükümleri de Anayasa'ya aykırı buldu.
 
"Elle kontrol" düzenlemesine iptal
Anayasa Mahkemesi, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu'nun 7'nci maddesinin 6'ncı fıkrasında yer alan "durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kişinin kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilmesi" kuralını iptal edip gerekçede "gerekli tedbirlerin" neler olduğunun belirsizlik oluşturduğunu söyledi. Kararda, "Kuralda, bahsi geçen durumların varlığı halinde gerekli tedbirlerin neler olduğu, yetkinin kapsam ve sınırları aleni bir şekilde belirlenmemiştir. Bu itibarla kişilerin üstünde ve eşyası üzerinde yapılacak elle kontrol faaliyeti ile arama arasındaki sınırın tespit edilmesi açısından kuralda belirsizlik bulunmaktadır." ifadeleri yer aldı.
 
Elle kontrolün arama tedbiri boyutuna ulaşmasını önleyecek şekilde kapsam ve sınırlarının tespit edilmediği belirtilen kararda, "Anayasa'nın 20'nci maddesinde düzenlenen kişilerin özel hayatına saygı gösterilmesi hakkına getirilen sınırlamanın öngörülebilir bir kanuni dayanağının bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır." tespitine yer verildi.
 
Haftalık çalışmanın 40 saati aşmasını öngören kural iptal edildi
 
Anayasa Mahkemesi, Kanun'un 12'nci maddenin 1'inci fıkrasında yer alan, çarşı ve mahalle bekçilerinin çalışma sürelerinin 40 saati aşabileceğini öngören, "emniyet ve asayişin gerektirdiği durumlarda haftalık 40 saat olarak belirlenen çalışma süresinin haftada bir gün istirahat verilmek kaydıyla artırılabilmesi" hükmünü de iptal etti.
 
Kararda, "Çalışma süresinin azami ne kadar artırılabileceği, artırılan bu sürelerin nasıl telafi edilebileceği konusunda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle kuralla öngörülen sınırlama belirli ve öngörülebilir nitelikte değildir. Anayasa Mahkemesi, açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir." ifadeleri yer aldı.
 
AYM, kanunda yer alan "Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin amirleri, meslek hiyerarşileri içinde tespit edilir" hükmünü de "çarşı ve mahalle bekçilerinin talimat alacağı, işlemlerini hukukilik ve yerindelik bakımından denetleyecek, düzeltecek, iptal edecek, disiplin, atama, terfi işlemlerini yapacak amirlerin kimler olduğunun kuralda tespit edilmediği" gerekçesiyle iptal etti.
 
Yüksek Mahkemenin iptal kararları, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
Yüksek mahkemenin iptal kararları yürürlüğe girdikten sonra kanundaki ifadeler  netlik kazanacak ve yıllardır bekçilerle ilgili sorunların bir kısmı azalmış olacak bununla beraber geçmişte bekçiler ile yaşanan problemlerden kaynaklı olaylarda vatandaşlar bu kararlar neticesinde lehe olan hükümleri uygulayabilecekler.
Bunun yanı sıra bekçiler kendi görev ve yükümlülüklerini yerine getirirken sorun çıkaran ve polisle farklarını net olarak ifade edemeyen bekçilerin bu karar sonrası görevlerini daha iyi ifa edeceği kanaatindeyim.